Mama
Onmisbaar en onvervangbaar
Onvoorwaardelijk liefde
Trotse moeder en een oma uit duizenden
Uniek, lief, warm, integer en betrokken
Sterk, zelfstandig, sociaal en verzorgend
Een rots in de branding, steun en toeverlaat
Naast moeder, ook een vriendin, levenscoach en rolmodel
Open, eerlijk en rechtvaardig
Ze stond voor, achter en naast ons
Had altijd een luisterend oor, zonder oordeel
Wij waren alles voor haar. Zij was alles voor ons. ❤️

Afscheid

Alles was tot in de puntjes geregeld. In detail doorgesproken. We waren er klaar voor, de dag van het grote loslaten van ons mam, de vrouw die voor altijd onderdeel is van ‘wij’. De wekker ging om half zeven. De jurk die ik in mijn koffertje mee naar Tenerife zou nemen, had ik uitgekozen voor deze speciale dag. Geen zwart of donkere tinten, maar een outfit van licht en kleur. Met twee auto’s reden we naar verpleeghuis de Alblashof in Alblasserdam. Samen met de hele familie dronken we het allerlaatste bakske koffie, terwijl we stil om mama haar kist zaten. Een kist die door mijn zus prachtig beschilderd was met zachte kleuren en waar we allemaal een eigen symbolische bijdrage aan hebben mogen leveren. Daarna luisterden we in gedachten verzonken naar het Ave Maria van Céline Dion, Lieve mama van Edsilia Rombley en Dat ik je mis van Maaike Ouboter. Stuk voor stuk prachtige nummers, die we ook voor de ceremonie hadden uitgekozen. Kippenvel en tranen.

You can do this liefste mama. I love you. XXXX

Tijdens mijn eerste ziekteproces had ik van Lynn een bordje gekregen waarop stond ‘You can do this liefste mama. I Love you’. En dat heeft zijn dienst zeker bewezen. Nu tien jaar later vond ik het mooi om dit aan mijn moeder mee te geven voor haar laatste reis. Dit samen met de knuffel die voor mij symbool staat voor de strijd tegen kanker. Mam, jij kunt dit! Sven legde zijn brief bij oma in de kist en Lynn gaf oma een boodschap mee vol lieve kusjes (wat ook op haar arm getatoeëerd staat in het handschrift van mijn moeder) in haar handen. De laatste keer een aai over haar bol. Haar hand vasthouden en strelen. Een afscheidskus op haar voorhoofd. Het voelde koud en warm tegelijk. De laatste blik op haar gezicht, ‘mam vergeet alsjeblieft nooit dat ik zielsveel van houd‘. Het moment van sluiten van de kist was onvermijdbaar en ontzettend emotioneel. We deden samen de deksel erop en ieder draaide zijn eigen beschilderde schroef vast. Dit was het. Einde van een heel mooi, maar ook bewogen leven. Afgesloten en definitief. Op naar de boeiende reis door de eeuwigheid.

Uitgeleide.

We begeleidden mama met de kist op wielen naar buiten, waar de zilvergrijze rouwauto klaar stond. De medewerkers van de Alblashof, die vijf jaar lang met zorg en liefde voor ons mam gezorgd hebben, stonden klaar om haar een laatste groet te brengen en uit te geleiden. Indrukwekkend en respectvol. Met vier volgauto’s, voorzien van een zwart rouwvlaggetje, reden we achter de rouwauto aan richting Bavel. De knuffel (de hond van mama) lag op haar kist en keek ons gedurende de hele rit aan. Aangekomen bij de Lichtenberg hebben we met mama de laatste groet gebracht bij het graf van haar man Anton. De man die ooit met een bos bloemen bij haar voor de deur stond. ‘Jij bent alleen, ik ben alleen, zullen we samen verder?‘ Terwijl de klokken luidden, hebben we in de stille regen bloemen namens haar gelegd bij haar grote liefde. Op Valentijnsdag. De cirkel was rond. Mooier kan het niet.

Warm bad.

Na een broodje en de laatste voorbereidingen qua techniek, geluid en het voelen van de ruimte, kwamen de eerste gasten binnen. We hadden geen idee wat we konden verwachten. In eerste instantie zijn we uitgegaan van zo’n dertig/ veertig personen, meer zouden het er vast niet worden. Nee, mama haar wereldje was de laatste jaren klein. Heel klein. Beetje naïef misschien, maar we hadden het niet goed ingeschat. Want mensen komen natuurlijk ook voor ons en ja, we hadden wat signalen gekregen dat het best wat drukker kon worden, maar dit hadden we niet voorzien. Misschien maar goed ook, want dan hadden we voor een andere locatie moeten kiezen, terwijl deze 100 % klopte voor ons. We zijn uiteindelijk uitgegaan van een mannetje of vijftig/ zestig. Ik kan je vertellen, de opkomst was veel meer dan dat. Mensen hingen met hun benen buiten. Hartverwarmend! Familie, vrienden, kennissen, oude buren, (oud) collega’s, medewerkers van de Alblashof, je kun het zo gek niet bedenken. Mijn oude kleuterjuf was er zelfs! Het was één groot warm bad. Dit was het afscheid dat ons mams verdiende. Gewoon. Bijzonder.

Wij branden een kaarsje…🕯️

Conny van ‘Dag bij afscheid‘ heette iedereen (met een heerlijke vette zachte G) na hier en daar wat inschikken, van harte welkom en vertelde in het kort wat over mama haar leven. Daarna staken we één voor één de kaarsjes aan, die in een hartvorm op de kist stonden. Kaarsjes, omdat zij ons op de wereld heeft gezet en wij haar alle licht en liefde toewensen; omdat zij onze grootste fan en trouwste supporter was; omdat ze ontelbaar kaarsjes voor onze en mijn gezondheid gebrand heeft; omdat ze alle warmte en licht verdiend die ze ons altijd heeft gegeven; omdat ze zoveel voor ons gedaan heeft en omdat zijn ons allesie was. Maar er was ook een kaarsje voor Anton en alle mensen die ons ontvallen zijn.

Een laatste woord.

Manja, Jorn en ik hebben een laatste woord, in de vorm van een brief en een gedicht, tot ons mam gericht. Ook Sven en Lynn hebben hun woordje gedaan en hun dankbaarheid naar hun allerliefste oma uitgesproken. Tranen trekkend, niemand hield het droog. Makkelijk was het niet, maar wel heel fijn en mooi om te kunnen doen. Dit dragen wij ons hele leven mee. En wat ben ik trots op mijn kinderen, hoe ze daar stonden om hun verhaal, hun liefde en dankbaarheid te delen, vol van verdriet met zoveel ogen op hen gericht. Oma is super trots op haar kleinkinderen, altijd geweest en deze dag in het bijzonder! Na afloop was er tijd om met elkaar na te praten, onder het genot van een kopje koffie of thee met, hoe kan het ook anders, een worstenbroodje. En natuurlijk een glaasje wijn of bier.

Het was een dag met een gouden randje.

Rond kwart over vier waren alle gasten vertrokken en hebben we in besloten kring definitief afscheid genomen. Jorn en Lynn reden achter de rouwauto aan om mama te begeleiden naar het crematorium. Wij zwaaiden haar uit, met tranen in onze ogen en een brok in de keel. ‘Dag lieve mama!‘, riep ik nog, in de hoop dat ze het zou horen. Daarna was het oorverdovend stil…het was over en uit.
We sloten de dag af met een etentje bij Nagoya in Ulvenhout, waar we heel vaak met mama Sushi hebben gegeten. We hebben onze belevingen van de dag met elkaar gedeeld, herinneringen opgehaald en geproost op haar leven. We waren gesloopt. Leeg. Moe en voldaan. Het is goed zo, maar we gaan haar enorm missen.

Dank!

Dank aan iedereen die ons deze dag gesteund heeft in aanwezigheid, een kaart of berichtje. Dank ook voor alle lieve berichtjes en steun reacties op mijn eerdere blogs. Hartverwarmend, echt! Het was een prachtig, warm en liefdevol afscheid, precies zoals mama was. ❤️

Ik heb hier een brief voor mijn moeder

Aller- aller, allerliefste mama,

Je hebt ons een heel mooi laatste cadeau gegeven.
Onbewust bewust.
Waarschijnlijk voelde je het einde naderen.
Je hebt er werkelijk alles aan gedaan,
om mij te weerhouden op vakantie te gaan.
Nu zit ik niet alleen met een gebroken hart,
maar ook met een breuk in het zitbot.
Het had best iets subtieler gemogen, mam,
maar goed de boodschap was overduidelijk.
Het mocht niet zo zijn, ik ben niet gegaan.
Tenerife werd ingeruild voor Alblasserdam.
De laatste dagen van jouw leven hebben we samen doorgebracht.
Jij vroeg altijd of we bleven slapen, want dat vond je super gezellig.
Nou, we hebben er een mooi logeerpartijtje van gemaakt.
We bleven niet één of twee, maar zes nachten bij je slapen.
Jouw kamer werd ons familiehonk.
Een plek waar we samen kwamen.
We hebben heel wat tranen gehuild, maar zeker ook veel gelachen.
Herinneringen opgehaald en foto’s bekeken.
Muziek geluisterd en Ganzenbord gespeeld.
We zijn in volledige stilte geweest en hebben uren naar je mogen kijken.
Afgesloten van de buitenwereld.
Het was jij en wij.
Een warm bad en een veilig nest.
Intiem, fijn en liefdevol.
Waardevol en heel bijzonder.

En dan ineens is het moment daar.

Je was al een tijdje een mens van de dag.
En nu was de dag daar, woensdag 7 februari 2024.
In alle vroegte ben je er tussenuit gepiept.
Je hebt je laatste adem uitgeblazen.
En wij waren er, ondanks 7 dagen 24/7 waken, niet bij.
Geen teken van afscheid waar we zo op hoopten.
Geen seintje of ook maar iets in die trant.
Nee, jij hebt je eigen moment gekozen.
Bewust of onbewust.
Het maakt niet uit, het is goed mam.
Het is een dag die we nooit zullen vergeten.
Net als vandaag.
De dag van de liefde.
De dag dat we jou leven in liefde vieren.

Rollercoaster

Echt tijd om te rouwen was er deze week niet.
We moesten nadenken over foto’s, teksten en muziek.
We hebben jouw afscheid voorbereid, je laatste kaart gemaakt,
en zelfs jouw kist mogen beschilderen.
Geloof me, ik had liever in de ontkenning gegaan
en me willen verdrinken in verdriet.
Gewoon stil zijn in gedachte.
En huilen. Heel hard huilen.
Hoe moet het nu verder?
Ondanks dat ik vaak over je geschreven heb,
alleen maar goeds natuurlijk,
kan ik de juiste woorden nu niet zo goed vinden.
Er is zoveel te zeggen.
Maar niets is genoeg om de liefde voor jou te beschrijven.
Ik blader door oude fotoalbums,
lees de brieven die je ooit aan mij hebt geschreven.
Wat hebben we samen veel meegemaakt mam.
We hebben veel verdriet, maar nog meer geluk gekend.

Veilig onder jouw vleugels groeiden we op.

Manja, Jorn en ik, drie verschillende karakters.
Allemaal een deel van jou.
Groot gebracht met liefde, aandacht, normen en waarden
en…worstenbroodjes natuurlijk!
Je hebt er wel honderden gebakken.
Je was mijn schooljuf in de derde klas.
Jouw leerlingen zouden je omschrijven als streng, doch rechtvaardig.
Als het stil moest zijn in de klas, hoefde je alleen maar te kijken.
Jouw blik maakte dat echt iedereen luisterde. Meteen. 😊
Je hebt avonden lang mijn rug gekriebeld en gemasseerd.
Weekroosters voor ons gemaakt.
Want ja ieder kreeg een taakje:
Onze Golden Retriever Iwan (de Verschrikkelijke) uitlaten, tafel dekken of afruimen.
En dat laatste nadat jij een hele grapefruit partje voor partje had uitgesneden.
Zo saaiiiiiii
Met natte haartjes op de bank, opblijven en chippies en borrelnootjes eten.
Ieder een eigen bakje, anders ging het niet goed. (ik zal niet wijzen, haha)
Je hebt lunchpakketjes gemaakt en lieve briefjes achter gelaten.
Je hebt geen hockey- of badmintonwedstrijd gemist.
Mij gefeliciteerd toen ik voor het eerst ongesteld werd,
wat ik overigens heel stom vond,
maar voor jou was dat vroeger een teken dat je geen non hoefde te worden.
Nou mij niet bellen!
Je hebt ons overal heen gereden.
En al onze vrienden en vriendinnen waren welkom.
Na het stappen kwam ik altijd even op de rand van je bed zitten.
Vaak nog met piepende oren van de muziek…
Hoe laat het ook was.
Om te vertellen wat ik nu weer had meegemaakt.
Geheimen had ik niet, ik kon alles met je delen.
En jij was er voor mij. Altijd.
Je hebt nooit aan mij getwijfeld.
Bent altijd vierkant achter mij gaan staan.
Dat was in die tijd mijn grootste redding.

Hoogte- en dieptepunten.

Elk leven kent voorspoed en tegenslag.
Ook jou is niets bespaard gebleven.
De scheiding ging niet in je koude kleren zitten.
Moeilijke jaren volgde.
Donker en eenzaam.
Ondertussen leerden wij op eigen benen staan.
Ik, die vroeger altijd heimwee had, vloog zelfs uit naar Tenerife,
waar jij langzaam maar zeker elke vakantie de zon in je hart liet schijnen.
Godzijdank kreeg ook jouw leven weer kleur.
Wat waren we blij dat jij, na vele jaren van alleen zijn, de liefde weer gevonden had.
En dat terwijl we jou bij allerlei clubjes hadden aangemeld,
om aan ‘de man’ te komen.
De wandelclub, de groenclub en een sportclub.
‘Hij’ komt niet aanbellen mam, als je liefde zoekt, moet je erop uit!
We hadden het mis.
Anton stond wel degelijk met een bos bloemen voor je deur.
De rest is geschiedenis.
Het was een hele mooie periode uit je leven.
Want je verhuisde van Berkel-Enschot naar Oisterwijk,
en van Oisterwijk naar Galder.
Wij kregen er een nieuw thuis bij.
Een fijne basis, waar we heel graag kwamen.
Jullie waren enorm gastvrij en het was regelmatig een zoete inval.
We maakten er ook wel een zooitje van hoor,
maar niets was jou te gek.
We genoten van het samenzijn en alles daaromheen.
Die tuin, prachtig! In alle jaargetijden zo mooi.

Oma

Je werd oma van Sven, Lynn en Nicky.
Het mooiste geschenk wat we jou konden geven.
En je kleinkinderen zijn rijk met een oma zoals jij.
Je hebt voor hen gezorgd en ze gevoed met onvoorwaardelijke liefde.
Ons ontlast als we moesten werken of een dagje me-time nodig hadden.
We zijn met z’n allen verschillende keren op vakantie geweest,
Hebben de mam-oma dag in het leven geroepen.
Zijn met de meiden regelmatig in mei een midweekje eropuit getrokken.
En we hebben alles gevierd met bubbels en bites, wat er te vieren viel.

Maar het tij keerde.

Anton werd ziek.
Alzheimer dreef hem steeds een beetje verder bij jou vandaan.
Verschrikkelijk vond je het proces waar hij doorheen ging.
Mensonterend.
Maar de donkere wolk was nog niet voorbij.
Ik werd gediagnostiseerd met botkanker.
Uit totaal onverwachte hoek,
kwam een enorm gemene uithaal van het leven.
Je kind was ziek. Doodziek.
Dit was de druppel, die jouw emmertje deed overlopen.
Je was zo verdrietig en het vertrouwen in het leven verloren.
Als het had gekund, had je met heel je hart mijn ellende overgenomen.
Je had alle pijn, angst en onzekerheid voor mij willen dragen.
Maar mam, dat was onmogelijk.
Kanker werd op mijn pad gesmeten
en ik had die strijd zelf te voeren.
Jij stond aan de zijlijn machteloos toe te kijken.
Het enige wat jij kon doen, was er voor mij zijn.
En dat heb je gedaan.

Je was gebroken.

Het huis in Galder werd te groot voor jou alleen.
Het voelde niet meer als die veilige plek.
We zochten en vonden een geschikt appartement in Breda.
Op loopafstand van onze Jorn.
Met nog altijd een tweede kamer als logeerplek.
Daar hebben we dankbaar en met veel plezier gebruik van gemaakt.
Totdat dementie ook jou in zijn greep kreeg.
Het enige voordeel was, dat je niet volledig besefte dat ik opnieuw ziek werd.
En ik na de derde keer zelfs mijn volledige rechterbeen verloor.
Na 3 maanden, toen jij net verhuisd was naar Verpleeghuis de Alblashof.
en bij mij in Heliomare op bezoek kwam,
zag je pas dat er wat miste.
Ik hoor je nog zeggen ‘Ils, waar is jouw been gebleven? Zit je daarop?’
Luchtig reageerde ik, dat mijn zieke been weg was gehaald,
maar dat ik prima springend en rollend door het leven zou gaan.
‘Komt goed mam!’ zei ik vrolijk om je gerust te stellen.
Na een paar dikke tranen, was je het gebeuren alweer vergeten.
En dat was maar goed ook.
Nou ja, behalve het moment dat je mijn krukken wel wilde dragen.
En mij op één been achterliet.
Dat was misschien niet zo handig mam… 😊

Verpleegthuis.

De Alblashof werd jouw nieuwe huis.
We hadden je overtuigd dat je dichter bij mij ging wonen,
zodat jij voor mij kon zorgen.
Toen was het goed.
En vanuit daar zijn we weer een beetje gaan leven.
Hebben we samen nog mooie dingen gedaan.
En genoten we des temeer van alle kleine geluksmomentjes.
Een wandelingetje, een gezamenlijke lunch, de warmte van een zonnestraal.
Hoe simpel kan het leven zijn?
Van onsamenhangende kletspraatjes en wat grappige klunzigheid en naïviteit,
keerde je steeds meer in je eigen wereld.
We moesten beetje bij beetje met minder contactmomentjes genoegen nemen.
Op het laatst waren we al blij met een warme blik of een kleine glimlach.
Maar daar moest ik soms wel eerst de lolbroek voor uithangen en gekke bekken trekken…
Het waren cadeautjes van het leven.
De dag dat ik huilend mijn hoofd op je schouder legde en vertelde dat ik weer alleen was,
legde je je hand op mijn rug en streelde mij zachtjes.
Iets wat je lange tijd niet had gedaan.
Ik vond het niet gek, ik vond het…heel bijzonder.
Het was precies wat ik nodig had.
Och mam, je moest eens weten.
Wat hebben wij veel gemeen.
Ja, ik lijk steeds meer op jou.

We hebben het goed gedaan mam!

Maar naast de tranen van verdriet,
zijn we ook enorm dankbaar voor de tijd die we samen hebben gehad.
Want wat was het leuk.
We hebben alles uit het leven gehaald.
Je bent een moeder uit duizenden.
Een oma met een hart van goud.
En eerlijk, wij zijn ook best goed gelukt, toch? 😊
Nooit was iets te veel.
Geen vraag te gek.
Geen probleem, zonder mogelijke oplossing.
En altijd een zakdoek om onze tranen te drogen.
En een snotneus te poetsen.

Voordat je echt gaat wil ik je nog wat vragen; wil jij ons beschermengeltje zijn? 😇

Ga je mee op mijn schouder?
Houd jij een oogje in het zeil?
Wil je ons beschermen met je liefdevolle energie?
Wil je ons steunen als het leven tegen zit?
Ons begeleiden als we verdwalen?
Laat jij ons het licht zien als het donker wordt?
Wil je ons troosten als we verdrietig zijn?
Ons toespreken als we onverstandige keuzes dreigen te maken?
Ons verwarmen als het koud is?
Als jij als beschermengeltje met ons meereist,
komt het allemaal wel goed.

Lieve mama, dankjewel.

Waar je ook bent en wat je ook doet,
Jouw ster zal altijd blijven stralen.
Weet dat ik je in mijn hart bij me draag.
Jouw aanwezigheid in elke vezel van mijn lijf voel.
Het is goed zo, ik laat je los en houd je vast.

Dag lieve mama, ik hou van jou tot maan en terug en nog veel heel veel verder! ❤️

Spreuk van de dag

Mama

Mama is het woord
waar het leven mee begint
mama is het woord
dat hoort bij ieder kind

een woord om zacht te zeggen
niet om luid te schreeuwen
het hoeft niets uit te leggen
en gaat door alle eeuwen

mama is het woord
waar de mensheid mee begint
mama is een ander woord
voor liefde.

Toon Hermans